Gezond zwanger deel 3

Roken, alcoholgebruik, ongezonde voeding en vetzucht hebben een ongunstige invloed op vruchtbaarheid en zwangerschap. Anders gezegd: Onze manier van leven veroorzaakt voortplantingsstoornissen. Wetenschappelijk onderzoek laat daar geen onduidelijkheid meer over.

Om vrouwen met een zwangerschapswens hiervan te doordringen, werd twee jaar geleden het spreekuur 'Gezond zwanger worden' in het leven geroepen. Op dat moment kenden we al het zogeheten 'Preconceptiespreekuur voor voeding en leefstijl voor vrouwen en mannen'. Doel daarvan: aandacht vragen voor de gevolgen van ziekten, geneesmiddelengebruik, ongezonde voeding en dito leefstijl. Helaas bleek er onvoldoende tijd en geld te zijn voor het aanspreken van patiënten op hun gedrag. Bovendien rust daar een taboe op. Om die reden kwam er het spreekuur 'Gezond zwanger worden'. Een van de belangrijkste adviezen aan mensen met een kinderwens die dit spreekuur bezoeken is: eet gezond. Dit in navolging van allerlei organisaties zoals het KWF, het Voedingscentrum, de Nierstichting en Nederlandse Hartstichting. Opmerkelijk is dat hun aanbevelingen nauwelijks verschillen van 'De 10 geboden voor de patiënt' en 'Het te volgen dieet' die door Cornelis Moerman werden opgesteld. We hebben het dan over eind jaren '30 van de vorige eeuw, zo'n 70 jaar geleden dus.

Minder vanzelfsprekend Strekking van alle adviezen is dat we in het dagelijks leven veel kunnen doen aan het voorkomen van ziekten. Niet alleen stoppen met roken is van belang maar ook minderen met alcohol (en anders bij voorkeur een goed glas rode wijn), meer consumptie van verse groenten en vers fruit eten en dan het liefst van biologisch-dynamische kwaliteit, een paar keer in de week vette vis en een half uurtje per dag bewegen. Hoe eerder we hiermee beginnen, hoe meer voordeel we daarbij kunnen hebben. Niet iedereen is even gemotiveerd om die adviezen ter harte te nemen. Bij vrouwen met een kinderwens ligt dat doorgaans gunstiger. Zij willen immers niets liever dan een kind ter wereld brengen en dat zo'n goed en gezond mogelijke start geven. Nu is zwanger worden helemaal niet zo vanzelfsprekend als menigeen denkt. Eén op de zes paren in Nederland kampt met vruchtbaarheidsproblemen. De meeste van hen zoeken hulp bij de medische wetenschap. Inmiddels ondergaan zo'n 17.500 vrouwen in Nederland een behandeling met geassisteerde voortplantingstechnologie zoals met medicijnen, in vitro fertilisatie ('reageerbuisbevruchting'), vruchtbaarheidsbevorderende behandeling en intra cytoplasmatische sperma-injectie (ICSI). Deze technieken worden met steeds meer succes toegepast. Anno 2009 is 1 op de 60 kinderen in Nederland geboren door middel van IVF of ICSI. De ontwikkelingen zijn snel gegaan. De eerste persoon ter wereld die met medische hulp werd verwekt, is pas 31 jaar oud!

Van essentieel belang Bij de vruchtbaarheidsproblematiek ligt de oorzaak voor 20 procent bij de man en voor 38 procent bij de vrouw. In een kwart van de gevallen ligt het aan beiden en voor de overige 15 procent is geen bewijs te vinden voor onvruchtbaarheid. De relatie met een gezonde leefstijl begint al bij de vruchtbaarheid, van zowel de man als de vrouw. Vitaminen en mineralen zijn ook hierbij van essentieel belang. De gezondheidstoestand, de voedingstoestand, eiwitinname en de hoeveelheid aan vetten in het dieet van de aanstaande vader en moeder hebben duidelijk invloed op de vruchtbaarheid. Met name de dagen en weken voor de periode om zwanger te worden zijn van grote invloed op de gezondheid van het nageslacht maar ook op de vruchtbaarheid. Goede voeding is dus simpelweg een van de belangrijkste factoren voor het krijgen van (gezonde) kinderen. Tevens wordt door goede voeding het immuunsysteem van de moeder in opperste staat van paraatheid gebracht. Allemaal gunstige omstandigheden voor de aankomende zwangerschap. Eetstoornissen, zoals boulimie en anorexia, kunnen van invloed zijn op de vruchtbaarheid. Doordat de productie van een bepaalde hormoon (GnRH) bij een te laag lichaamsgewicht vermindert, kan de eisprong onregelmatig worden of zelf tot stilstand komen. Bij de man kan een te laag lichaamsgewicht leiden tot een verminderde hoeveelheid sperma of een verminderde spermafunctie. Overgewicht bij de aanstaande moeder kan een relatie hebben met onvruchtbaarheid door de optredende verminderde activiteit van de geslachtshormonen, waardoor de eisprong onregelmatig wordt. Ook gaat het lichaam door de verminderde activiteit meer insuline aanmaken met als gevolg dat een onvruchtbaarheidsaandoening kan ontstaan. Bij de man kan overgewicht leiden tot een afwijkend hormoonsignaal dat mogelijk van invloed is op de spermaproductie.

Niet te veel cafeïne Bij een gezonde leefstijl hoort niet te veel cafeïne. Een overdosis cafeïne werkt in op het zenuwstelsel en dat kan weer van invloed zijn op de eisprong en zaadvorming. Ook aspartaam, wat in veel lightproducten zit, heeft een remmende invloed op de eisprong. Uit onderzoek is verder naar voren gekomen dat bepaalde voedingsstoffen (de juiste voeding dus) een grote invloed kunnen hebben op de conditie van zaadcellen Zo blijken foliumzuur en zink een gunstig effect te hebben op de vorming van het mannelijk zaad. Extra vitamine C zorgt, naast de antioxidanten die zich in volwaardige voeding bevinden, ervoor dat de zaadcellen minder “samenplakken” en daardoor veel beweeglijker zijn. Dat heeft uiteraard zijn voordelen voor de bevruchting. Het is goed om te weten dat zaadcellen niet goed tegen warmte kunnen. Vandaar dat de teelballen zich buiten het lichaam bevinden, waar het een paar graden koeler is. Mannen met een zittend beroep is om die reden aan te raden om zo af en toe vijf tot tien minuten rond te wandelen. Beroepschauffeurs wordt om dezelfde reden aangeraden een korte broek te dragen.

Op latere leeftijd De keuze om pas op latere leeftijd kinderen te krijgen, is in de afgelopen decennia heel algemeen geworden. Bekend is echter: Hoe ouder de vrouw, hoe sterker de afname van de vruchtbaarheid. De vruchtbaarheid van vrouwen bereikt een piek tussen de twintig en vijfentwintig jaar. De kans om meteen zwanger te worden is bij vrouwen tot 30 jaar 25 procent. De kansen zijn gehalveerd op je 35e en afgenomen tot 10 procent op je veertigste. Ook bestaan er meer risico's voor moeder en kind bij een zwangerschap op latere leeftijd. De leeftijd van de vrouw is dus een belangrijke factor die de kans op een zwangerschap bepaalt. Er zijn vele oorzaken voor het feit dat de vruchtbaarheid na de leeftijd van 35 jaar sterk daalt. Eén van de belangrijkste ervan is de afname van de kwaliteit en kwantiteit van de eicellen. Eicellen zijn namelijk al bij de geboorte aanwezig en wachten tot de pubertijd om via een eisprong in de eileider te komen. Dit in tegenstelling tot de zaadcellen bij de man die steeds weer opnieuw aangemaakt worden. Deze constante productie van nieuwe zaadcellen kan beïnvloed worden door wat de man eet, drinkt of inademt. Van alcohol en roken is bekend dat ze een duidelijk invloed kunnen hebben op de kwaliteit van de zaadcellen. Maar ook stress, milieuvervuiling en topsport hebben een negatieve invloed op de spermakwaliteit. Onderzoek naar zowel actief als passief roken heeft ons geleerd dat de lucht die ingeademd wordt invloed kan hebben op de hormonale cyclus (menstruatie) maar ook op de aanmaak van spermatozoön. Omgevingsfactoren zoals pesticiden (bestrijdingsmiddelen) kunnen eveneens schade aanrichten. Dat is gebleken uit onderzoek waarbij gekeken werd naar zwangerschap bij echtparen die werkzaam zijn in bijvoorbeeld de landbouw. Een verminderde vruchtbaarheid kan uiteraard ook bepaald worden door factoren waarop we geen invloed hebben zoals een aangeboren aandoening of een ziekte.

Preparaten Van de farmaceutische industrie liggen inmiddels al de nodige (of onnodige) vitaminen- en mineralenpreparaten in de schappen om er voor te zorgen dat de ouders en uiteraard het kind niets tekort komen. Ze kunnen zeker een welkome aanvulling op onze dagelijkse voeding zijn maar wanneer onze maaltijden volwaardige en evenwichtige zijn samengesteld, zeg maar conform Moerman, zijn ze is in de meeste gevallen overbodig. Aanvullende vitaminen en mineralen moeten vooral niet gezien worden als een vervanging van goede voeding. Volwaardige evenwichtige voeding is de beste basis voor een voorspoedige zwangerschap en een goede gezondheid voor moeder en kind. En om het u wat makkelijker te maken: het Moermandieet voldoet precies aan de criteria van volwaardige voeding (zie www.moermanvereniging.nl). Ik wil hier niet een gezonde leefstijl als de álles bepalende factor voor vruchtbaarheid, een voorspoedige zwangerschap en een gezonde baby propageren maar veel oorzaken van problemen op dit gebied zijn hiertoe te herleiden. Ik denk bijvoorbeeld aan het 'open ruggetje' (spina bifida) dat voorkomen kan worden door voldoende folaat (of foliumzuur) in te nemen. Vandaar dat onze leefstijl wel dé factor is waar we zelf veel invloed op kunnen uitoefenen.

Bronnen: (Medisch Contact 2008; 86 (41): 1672). (Congres European Society of Human Reproduction and Embryology van 28 juni tot 1 juli 2009). (Bretveld RW et al. Reprod Biol and Endocrinol. 2006 31 May; open access) (Annual Meeting of the Society for the study of Reproduction July 18 to 22 2009, D.L. Lawrence Convention Centre in Pittsburg). (Westphal LM et al. J Reprod Med 2004 49(4): 289-93). Ebisch IM et al.Int J Androl 2006; 29 (2): 339-45 en Paradiso Galatioto G et al. World J Urol. 2008; 26(1): 97-102). (Bionieuws 2009; 13: 3) (Bretveld RW et al. Reprod Biol and Endocrinol. 2006 31 May; open access). Dit artikel komt uit het ledenblad 'Uitzicht' van de Moermanvereniging. http://www.moermanvereniging.nl